Το ιστορικό αλιευτικό σκάφος «Λάμπουσα» που ψάρευε για χρόνια στη θάλασσα της Κερύνειας και μετά την προσφυγιά στη θάλασσα της Λεμεσού, ναυπηγήθηκε το 1950 στο Πέραμα του Πειραιά και νηολογήθηκε το 1965 στο λιμάνι της Αμμοχώστου. Πήρε την ονομασία της αρχαίας Λάμπουσας, λόγω της καταγωγής του τελευταίου ιδιοκτήτη του.
Αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της ελληνικής ναυπηγικής παράδοσης και ένα κειμήλιο, μια ζωντανή ανάμνηση της ιστορίας της κυπριακής αλιείας. Στον ελλαδικό χώρο το είδος αυτό εμφανίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα ως ιστιοφόρο, όταν άρχισε να εμφανίζεται η μέθοδος της σάλας στη ναυπήγηση. Κυριάρχησε στο Αιγαίο τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα πήρε την ονομασία «αερότρατα».
Το σκάφος πέρασε στην ιδιοκτησία του Δήμου Λεμεσού, όταν το κυπριακό κράτος αποφάσισε να επιχορηγήσει την απόσυρση των τρατών, προτείνοντας σε παραλιακούς Δήμους να πάρουν ένα από αυτά τα σκάφη με τη δέσμευση να το συντηρήσουν και να το διαμορφώσουν σε επισκέψιμο χώρο εντός ή εκτός της θάλασσας, ώστε να δοθεί η ευκαιρία στη νεολαία και στο ευρύ κοινό να γνωρίσει από κοντά τη διαδικασία με την οποία γινόταν παλιά το ψάρεμα με τράτα.
Η σημερινή διάσωση του «Λάμπουσα» οφείλεται στο διαχρονικό ενδιαφέρον που επέδειξε ο Δήμος Λεμεσού, αρχικώς επί Δημήτρη Κοντίδη, εν συνεχεία επί Ανδρέα Χρίστου και τελικά επί του σημερινού Δημάρχου Νίκου Νικολαίδη που πίστεψε στη σημαντικότητα του εγχειρήματος.
Αυτή την περίοδο το ιστορικό σκάφος βρίσκεται στο καρνάγιο της Λεμεσού, όπου καραβομαραγκοί προχωρούν με τα τελευταία στάδια της επιδιόρθωσης και συντήρησης του. Στόχος είναι η επαναλειτουργία του το πρώτο εξάμηνο του 2024.
Κι ενόσω συμβαίνουν όλα αυτά, το τελευταίο διάστημα η «Λάμπουσα» επανήλθε στην επικαιρότητα, καθώς ο Δήμος Λεμεσού συμφώνησε με το Εργαστήρι Ψηφιακής Κληρονομιάς του ΤΕΠΑΚ (DHRLab) το οποίο φιλοξενεί τις Έδρες ΟΥΝΕΣΚΟ και Ευρωπαϊκού Ερευνητικού Χώρου στον τομέα της Ψηφιακής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως πραγματοποιηθούν εργασίες ολιστικής ψηφιοποίησης, καταγραφής και τεκμηρίωσης του ιστορικού σκάφους.
Με σκοπό την προστασία και τη διαφύλαξη της ιστορίας του σημαντικού σκάφους, οι εργασίες άρχισαν ήδη να λαμβάνουν χώρα, στο πλαίσιο ευρωπαικης χρηματοδοτησης. Μέσω της πρωτοποριακής μεθόδου της φωτογραμμετρίας και σάρωσης, η ερευνητική ομάδα του ΤΕΠΑΚ εχει προχωρήσει στη ψηφιοποίηση τόσο του εσωτερικού όσο και του εξωτερικού κελύφους του σκάφους, με στόχο την τρισδιάστατη μοντελοποίηση και ολιστικη καταγραφη του.
Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι, χάρη στις διαχρονικές προσπάθειες των Δημάρχων και των δημοτικών συμβουλίων και την οικονομική αρωγή που εξασφαλίστηκε, η «Λάμπουσα» είναι το μοναδικό σκάφος του είδους του που σώζεται στην Κύπρο.
